در این مقاله پترو فهم تأمین قصد داریم تا به مواردی مانند لوله صنعتی چیست؟ تیوب صنعتی چیست؟ و در آخر به تفاوت لوله و تیوب بپردازیم. لوله و تیوب دو نوع لوله فلزی هستند که برای استفاده در صنایع مختلف، از جمله صنعت نفت و گاز، ساختمان‌ها و سیستم‌های تهویه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اگرچه هر دو این ساختارها دارای کاربردهای مشابه ی هستند، اما تفاوت لوله و تیوب در ویژگی‌های مکانیکی و شیمیایی آنها مشهود است.
لوله صنعتی چیست؟
لوله صنعتی (pipe)، لوله‌ای از جنس فولاد ساده یا کربنی است که به‌صورت درزدار و بی‌درز تولید شده و معمولاً برای استفاده در سازه‌های فلزی و صنایع ساختمانی به کار می‌رود. ضخامت این لوله‌ها در محدوده ۲ تا ۶ میلیمتر قرار دارد و از سایز ۲/۱ (یک دوم) تا ۱۶ اینچ تولید می‌شود.
لوله‌های صنعتی معمولاً پس از تولید، گالوانیزه یا با لایه پرایمر پوشش داده می‌شوند. لوله‌های صنعتی برای اتصال با سایر اجزا، قابلیت جوشکاری مناسبی دارند. اما قابلیت خم‌کاری بالایی ندارند و به جای فرم‌دادن به شکل خمیده، برش‌کاری و جوشکاری می‌شوند.
تیوب صنعتی چیست؟
تیوب صنعتی (tube) بسیار شبیه به لوله صنعتی هستند و تشخیص آنها از هم ممکن است سخت باشد. آنها همانند لوله، جسمی استوانه‌ای شکل با دو سرباز دارند، اما تفاوت‌هایی با لوله دارند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
تیوب صنعتی برای فشار و دمای بالا مناسب هستند و در کوره‌های نفتی و مبدل‌های حرارتی نیز استفاده می‌شوند. همچنین آنها می‌توانند جایگزین تیرآهن، قوطی و نبشی نیز شوند .یکی از مواردی که در تفاوت لوله و تیوب باید در نظر بگیرید، قطر اسمی و خارجی تیوب‌ها است که باهم برابر هستند. معمولاً این قطر تا ۱۲ اینچ ساخته می‌شوند و ضخامت دیواره آنها نسبت به لوله‌ها کمتر است.
تفاوت لوله و تیوب چیست؟
همان‌طور که اشاره کردیم مواردی هستند که تفاوت لوله و تیوب را مشخص می‌کنند که در ادامه به آنها می‌پردازیم. اما به طور خلاصه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- لوله‌ها در دو نوع درزدار و بدون درز ساخته می‌شوند، اما تیوب‌ها عموماً بدون درز تولید می‌شود.
- لوله‌ها در طول‌های مشخصی ساخته می‌شوند، اما تیوب‌ها طول مشخصی ندارند.
برخلاف لوله‌ها که احتمال گرفتگی بالایی دارند، تیوب‌ها معمولاً دچار انسداد داخلی نمی‌شوند، در ادامه به تفاوت‌های بیشتر این دو محصول می‌پردازیم.
تفاوت از لحاظ کاربرد
یکی از موارد مهم در تفاوت tube با pipe، کاربرد این دو محصول است. لوله‌ها اغلب برای انتقال سیالات استفاده می‌شوند، در حالیکه تیوب‌ها در سیستم‌هایی مانند مبدل‌های حرارتی و غیره استفاده می‌شوند.
همچنین، تیوب‌ها گاهی به عنوان جایگزینی برای تیرآهن، قوطی و نبشی در ساختمان سازی استفاده می‌شوند. علاوه بر این، لوله‌ها می‌توانند تحت‌فشار قرار گیرند و برای انتقال مایعات یا گازها استفاده می‌شوند، در حالیکه تیوب‌ها در برنامه‌های ساختاری و لوله‌کشی سیال در مسیرهای کوتاه نیز به کار می‌روند.
تفاوت از لحاظ شکل، اندازه و ساختار
لوله‌ها، دارای مقطع گرد و دیواره توخالی و به شکل استوانه هستند. در حالیکه تیوب‌ها می‌توانند علاوه بر مقطع گرد شکل‌های مختلفی داشته باشند، به طور مثال مربعی، مستطیلی. در مقایسه tube با pipe می‌توان گفت که لوله‌ها در طول‌های مشخصی ساخته می‌شوند. اما تیوب‌ها طول مشخصی ندارند و ممکن است به طول مورد نیاز برش داده شوند.
همچنین لوله‌ها در سیستم‌های باز به کار می‌روند و برای اتصال به سیستم‌ها یا دیگر لوله‌ها استفاده می‌شوند. در حالیکه تیوب‌ها در سیستم‌های بسته و ساختارهای داخلی هم استفاده می‌شوند. نکته دیگر برای تفاوت لوله و تیوب این است که لوله‌ها عموماً خم نمی‌شوند و به‌صورت استوانه‌ای شکل باقی می‌مانند. اما تیوب‌ها قابلیت خم‌شدن دارند و می‌توان آنها را در شکل‌های مختلف خم کرد.
تفاوت از لحاظ قطر
برای تعیین اندازه لوله‌ها، یک ویژگی به نام، قطر اسمی کاربرد دارد. در سیستم متریک از مقدار DN و در سیستم اینچی از مقدار NPS استفاده می‌شود. اما قطر اسمی در لوله‌های با مقدار NPS کوچک‌تر از ۱۲ کمتر از قطر واقعی و خارجی لوله است، در حالیکه در لوله‌های با مقدار NPS بزرگ‌تر از ۱۲، برابر با قطر واقعی و خارجی لوله است.
وقتی از اندازه تیوب ها صحبت می‌کنیم، قطر خارجی آن مدنظر است و DN یا NPS کاربرد ندارد. به‌عنوان مثال، قطر واقعی یک لوله ۱ اینچ برابر با ۱.۳۱۵ اینچ است، اما قطر خارجی تیوب ۱ اینچ برابر با ۱ اینچ است. لوله‌ها در بازه بین ۸/۱ تا ۸۰ اینچ و تیوب‌ها اندازه کوچک‌تری دارند (تا معمولاً ۱۲ اینچ) تولید می‌شوند.
تفاوت از لحاظ ضخامت دیوار
برای تعیین ضخامت دیوار لوله‌ها از واحدی به نام رده یا اسکجول (SCH) استفاده می‌کنند. در واقع دو لوله با قطر مختلف اما رده یکسان، دارای ضخامت دیواره متفاوت هستند. در حالیکه ضخامت دیواره تیوب (WT) بر حسب اینچ یا میلیمتر سنجیده می‌شود. ضخامت دیواره تیوب با پارامتری به نام گیج در دو سیستم BMG و SWG اندازه‌گیری می‌شود.
تفاوت از لحاظ فرایند ساخت
انواع لوله‌های صنعتی می‌توانند به دو روش فولاد نورد گرم (Hot Rolling) و فولاد نورد سرد (Cold Rolling) ساخته شوند. اما تیوپ‌ها عموماً در حالت سیاه (نورد گرم) ساخته می‌شوند. لوله و تیوب هر دو قابلیت گالوانیزه شدن را دارند.
تفاوت از لحاظ متریال به کار رفته
یکی دیگر از موارد تفاوت لوله و تیوب، متریال به‌کاررفته در این دو نوع محصول است. در ساخت لوله صنعتی طیف گسترده‌ای از مواد و آلیاژهای فلزی به کار می‌رود. در حالیکه در ساخت تیوب، فولاد کربنی، فولاد کم‌آلیاژ، استنلس استیل یا فولاد ضدزنگ و آلیاژهای نیکل کاربرد دارد.
تفاوت از لحاظ خاصیت های مکانیکی و شیمیایی
تیوب‌ها به دلیل ساختار ضخیم و محکم، تحمل فشار و ضربه بیشتری دارند. همچنین تیوب صنعتی انعطاف‌پذیری بالاتری دارند و می‌توانند منحنی‌ها و پیچیدگی‌های بیشتری را بپذیرند.
تفاوت از لحاظ سختی
تلرانس (سختی) ساخت تیوب‌ها، از جمله تلرانس قطر، تلرانس ضخامت، تلرانس راستی (Straightness) و تلرانس گرد (Circularity)، از تلرانس لوله‌ها بسیار بیشتر است. در واقع در استانداردهای ساخت لوله و تیوب، الزامات ساخت، تست و بازرسی تیوب‌ها بیشتر و سخت‌گیرانه‌تر از لوله‌ها است.
تفاوت از لحاظ اتصالات
از لحاظ اتصالات می‌توان گفت که لوله‌ها معمولاً به‌صورت پخ زده یا صاف ساخته می‌شوند. اما تیوب‌ها علاوه بر لبه صاف، می‌توانند برای اتصالات سریع، شیاردار و دنده‌ای تولید شوند.
تفاوت از لحاظ هزینه
در مقایسه لوله و تیوب، هزینه نیز عامل مهمی است که باید در نظر گرفته شود. به طور کلی قیمت لوله صنعتی نسبت به تیوب پایین‌تر است. ازآنجایی که در ساخت تیوب از الزامات سخت‌گیرانه کیفی بیشتری استفاده می‌شود و فرایند تولید آن سخت‌تر است؛ بنابراین قیمت تیوب از لوله بیشتر می‌شود.
جمع‌بندی
لوله صنعتی، مقاطعی گرد و توخالی هستند که برای انتقال سیالات مایع یا گاز استفاده می‌شوند. از طرف دیگر، تیوب‌ها می‌توانند مقاطعی مربع، گرد، بیضی و مستطیل داشته باشند و برای ساخت تجهیزات با کاربردهای مکانیکی، ساختاری و سیستم‌های ابزار دقیق مورد استفاده قرار می‌گیرند.